“බුදුන් වහන්සේගේ අසිරිමත් Ἑλλάς දේශයහි සදහම් චාරිකාව ”

 

                 

                                                    පළමු ධර්ම දූත පිරිස භික්ෂූන් හැට නමක්

වැසි කාලය ගත විය. තවත් මාසයක් (ඉල් මස පසොළොස්වක් දා වන තුරුත්) භාග්‍යවතුන් වහන්සේ බරණැස ම වුසූ සේක. එසේ වසන උන් වහන්සේ එක් දවසක් රහත් සැට නම බණවා,

මහණෙනි, මම් සියලු දිව්‍ය වූ ද මනුෂ්‍ය වූ ද පාශයෙන් මිදුණෙමි. තෙපි ද එසේ ම එයින් මිදුණහු ය. මහණෙනි, බොහෝ දෙනා ගේ දියුණුව පිණිස, බොහෝ දෙනාගේ යහපත පිණිස, ලොවට අනුකම්පා පිණිස, දෙවි මිනිසුන්ගේ දියුණුව පිණිස, යහපත පිණිස, සැප පිණිස, ගම් නියම් ගම්හි හැසිරෙවු, තෙපි දෙදෙනෙක් එක් මගින් නො යවු. මුල යහපත් වූ, මැද යහපත් වූ, කෙළවරැ යහපත් වූ116 අර්ථ සහිත ව්‍යංජන සහිත සියලු ආකාරයෙන් පරිපූර්ණ පිරිසිදු ධර්මය දේශනා කරවු, (සර්වප්‍රකාරයෙන් සම්පූර්ණ වූ ද පිරිසිදු වූ ද) බ්‍රහ්මචර්‍ය්‍යාව ප්‍රකාශ කරවු, මඳ වූ කෙලෙස් ඇති සත්ත්වයෝ ඇත්හ. ධර්මය අසන්නට නො ලැබුණොත් ඔවුනට උසස් ගුණ නො ලැබීයෙයි. ධර්මය අසා අවබෝධ කරන්නෝ ඇති වෙති. එ බැවින් දම් දෙසීමට පිටත් වැ යවු. මහණෙනි, මමත් උරුවෙල් දනව්වට ධර්ම දේශනා පිණිස යන්නෙමියි වදාළ සේක.  මෙසේ වදාරා ඒ රහත් ධර්ම දූතයන් හැට නම හැට දෙසක යවා තමන් වහන්සේත් උරුවෙල් දනවු බලා නික්මුණු සේක.

අතිපුජ්‍ය බලංගොඩ  ආනන්ද මෛත්‍රිය හිමි විසින් සම්පාදිත ගෞතම බුද්ධ චරිතය කෘතියෙනි.   https://pitaka.lk/books/buddha-charithaya/1.html

       

හැඳින්වීම: ඓතිහාසික සන්දර්භය (~500BCE)

 

ක්‍රි.පූ. 500 දී පමණ, මානවයා සත්‍ය සොයා යාමෙහිත්, ප්‍රශ්න කිරීමේත්, අවිශ්වාසයේත්, නොසන්සුන් යුගයකට අවතීර්ණ විය. ගංගා නදියේ සාරවත් නිම්නයේ, මාධ්‍ය හා උතුරු ඉන්දියාව සොළොස් මහා ජනපද ලෙස බෙදී තිබූ අතර, මගධ වැනි රාජධානි සහ වජ්ජි වැනි ජනරජද දේශපාලනය සහ චින්තනය හැඩගස්වා තිබුණි. දකුණු ඉන්දියාව ගෝත්‍රික පාලනයක යටතේ නොදියුණු ලෙස පැවතින. මහාවීර, බුදුන් වහන්සේ සමග ප්‍රධාන ගුරුවරුන් හය දෙනෙකු ආචාර ධර්ම, විමුක්තිය සහ යථාර්ථයේ ස්වභාවය පිළිබඳව විවාද කරමින් සැරිසැරුවේ මෙම භූ දර්ශනය තුළ ය. දැනුම සම්පූර්ණයෙන්ම පාහේ වාචික මුඛ්‍ය පාරම්පරිකව ආරක්ෂා විය; බුදුන් වහන්සේ පවා කිසි විටෙකත් එක වචනයක්වත් ලියා නැත. වේද පවා ග්‍රන්තාරූඩ කොට නොතිබුණි. බුදුන් වහන්සේගේ භාෂාව වූ මාගධී කථන භාෂාවක් වන්නට ඇත.

 

මේ කාලයේ උතුරු ඉන්දියාවේ ජනගහනය දළ වශයෙන් මිලියන 20 කට වැඩි ලෙස ගණන් බලා ඇත. ආයු අපේක්ෂාව කෙටි විය. බොහෝ දෙනෙකු ළමාවියේ හෝ තරුණ වියෙදීම ජිවිතයෙන් සමුගත් අතර, සාමාන්‍යය ආයුෂ අවුරුදු 25-35 දක්වා පහත වැටුණි. එහෙත් ළමා වියෙන් දිවි ගලවා ගත් අයට වැඩි කාලයක් ජීවත් විය හැකිය; බුදුන් වහන්සේම අවුරුදු 80 කට ආසන්න විය, එය එම කාලයට අනුව විශ්මිතයකි.  

             

              

 මධ්‍යධරණී මුහුද ආසන්න ලෝකය ද චින්තනයෙන් ජීවමාන විය. සංඛ්‍යාවලින් විශ්වය තේරුම් ගන්නන්ට උත්සහකල  පයිතගරස් අනුගාමිකත්වයේ සිට සංවාදය හරහා ආත්මය ප්‍රශ්න කළ සොක්‍රටීස් දක්වා සහ  ස්වරූපවල සත්‍යය සෙවූ ප්ලේටෝ දක්වා - දර්ශනය සමෘද්ධිමත් විය. ඉන්දියාවේ වාචික සම්ප්‍රදාය මෙන් නොව, ග්‍රීකයෝ ප්ලටෝගේ සිට අනාගත පරම්පරාවන් සඳහා පැවැත්ම සහතික කරමින් ඔවුන්ගේ අදහස් ලිඛිතව ආරක්ෂා කළහ. එහෙත් සොක්‍රටීස් හෝ පයිතගොරොස් ලිඛිතව සටහන් තැබූ බවට විශ්වාසයක් නැත. 

       

                                           ප්ලේටෝගේ Republic කෘතියෙහි  පැරණිතම කොටස වන්නේ Oxyrhynchus Papyrus XV 1808 වනඅතර එය ක්‍රි.ව. 2 වන සියවස දක්වා දිව යයි. එහි 8 වන පොතේ 546b–d රේඛා අඩංගු වේ. අනෙකුත් මුල් කොටස් අතරට:Oxyrhynchus Papyrus  3326: ක්‍රි.ව. 2 වන සියවස, 8 වන පොතේ කොටස් අඩංගු වේ.Oxyrhynchus Papyrus  24: ක්‍රි.ව. 3 වන සියවස, 10 වන පොතේ කුඩා කොටසක් අඩංගු වේ.මෙම පැපිරස් කොටස් පුරාණ ඊජිප්තුවෙන් සොයා ගන්නා ලද අතර මුල් පිටපතේ ඉතා කුඩා කොටස් නියෝජනය කරයි. කෘතිය ලියා සියවස් ගණනාවකට පසු පිටපත් කර කියවන ලද බව ඔවුන් සනාථ කරයි.

 ඇතන්ස්හිම පුරවැසියන්, කාන්තාවන්, දරුවන්, වහලුන් සහ විදේශිකයන් ඇතුළු පුද්ගලයින් 250,000–300,000 ක් පමණ රැඳී සිටින්නට ඇත.ආයු  අපේක්ෂාව ද අඩු විය - සාමාන්‍යයෙන්, බොහෝ දෙනෙක් වයස 30 ගණන්වලදී මිය ගියහ, නමුත් ප්‍රභූන් සහ දාර්ශනිකයන් සමහර විට ඔවුන්ගේ 50 හෝ 60 ගණන් දක්වා ජීවත් විය. ප්ලටෝ අවුරුදු 80ක් ජීවත්වූ බව කිව හැක.

 මේ අනුව, ඉපැරිණි ලෝකයේ වෙනස් එහෙත් වර්තමානයට සාපේක්ෂකව සමීපයෙහි කලාප දෙකක, ශ්‍රේෂ්ඨ ගුරුවරුන් බිහි විය. ගංගා නදි නිම්නය  බුදුන් වහන්සේ  සහ මහාවීර වැනි ශාස්තෘන් බිහි කළේය; ග්‍රීසිය සොක්‍රටීස් සහ ප්ලේටෝ වැනි දාර්ශනිකයන් බිහි කළේය. ඔවුන්ගේ දාර්ශනික මාර්ගයන් එකිනෙකාගෙන් වෙනස් විය ගංගා නිම්නයහි වාචික මතකය සහ භාවනාව මත විශ්වාසය තැබූ අතර, ග්‍රීසිය ලිවීම සහ විවාදය මත විශ්වාසය තැබීය. එහෙත් සියල්ලෝම දාර්ශනික ගැටළු වලට  පිළිතුරු සෙවූහ: සත්‍යය යනු කුමක්ද? ආත්මය යනු කුමක්ද? අපට නිදහස් විය හැක්කේ කෙසේද?

බුදුන් වහන්සේ උතුරු ඉන්දියාවෙන් ඔබ්බට ගමන් කළ බවට ඓතිහාසික සාක්ෂි නොමැති වුවද, අපි පරිකල්පනිකව සිතින් මවා ගනිමු: බුදුන් වහන්සේ තම කහ පැහැති සළුවෙන් ඇතන්ස් වෙත පා තබන අතර, ප්ලේටෝ උන්වහන්සේගෙන් කරුණු විමසන්නට සුදානම්ව සිටියි. අප ධර්ම ග්‍රන්ථ පවා බුදුන්වහන්සේ තුසිතයට වැඩමවූ වග, වස් වැසූ බව, යක්ෂ නාගයන් සිටි ලංකාවට තෙවරක් වැඩම කල බව ආදී වශයෙන් ලියන්නේ නම් දාර්ශනික ග්‍රීසියට වැඩමවීම මවා ගැනීමට අසීරු ඇයි ? බුදුන් වහන්සේ ග්‍රීසියට හෝ මධ්‍යධරනියට ධර්ම ප්‍රචාරය සදහා වැඩම කලේනම් වඩාත් හැකියාව ඇත්තේ පයිතගොරස් හෝ සොක්‍රටීස් හමුවීම වුවද වඩා දාර්ශනික සංවාදයක් උදෙසා ප්ලේටෝ සම්මුඛ කරමු.

             ක්‍රි.පූ 500 දී, අපි පුරාණ ග්‍රීකයන් ලෙස හඳුන්වන ජනයා Ἑλλάς (හෙලස් Hellas) ලෙස ඔවුන්ගේ ලෝකය හැඳින්විය.ඔවුන් තමන්ව Ἕλληνες (හෙලන්ස්   Hellenes ) ලෙස හඳුනා ගත්හ. එය එක්සත් රටක් නොවීය. ක්‍රි.පූ 500 දී පමණ ග්‍රීසිය යනු ඇතන්ස්, ස්පාටා, කොරින්ත්, තීබ්ස් වැනි නගර-රාජ්‍ය (පෝලිස්) වල එකතුවකි. පිටස්තරයින්ට (පාලි සහ සංස්කෘත භාෂාවල ) එය බොහෝ විට යෝන හෝ යවන ලෙස හැඳින්විණි. පසුව, රෝමානුවන් ග්‍රීසියා (Graecia) භාවිතා කළ අතර එය අපට ග්‍රීසිය යන නූතන වචනය ලබා දුන්නේය.

 

පළමු කොටස: සංවාදය - මිනිසා, දෙවියන් සහ ප්ලේටෝගේ ගුහාව

ප්ලේටෝ:

ආගන්තුකය, ඔබ කවුද? ඔබ මනුෂ්‍යයෙක්ද, නැත්නම් ඔබ දේවත්වයක් ආරෝපණය කරගත් අයෙක්ද? මගේ අවබෝධයට අනුව, මිනිසෙකු යනු අමරණීය ආත්මයක් රැගෙන යන මරණීය ශරීරයකි, දෙවියෙකු යනු පිරිසිදු සදාකාලික ආත්මයකි.

 

බුදුන් වහන්සේ:

“දාර්ශනිකයාණනි , ස්ථිර ශරීරයක් නොමැති සේම ස්ථිර ආත්මයක් නොමැත. ඔබ 'මම' ලෙස හඳුන්වන දෙය මිරිඟුවකි - එය තන්හා (තණ්හාව) සහ අවිද්‍යාව (නොදැනුවත්කම) මගින් හැඩගස්වා පවත්වා ගෙන යනු ලැබේ.මම මෙම මායාව හරහා දැක ඇත්තෙමි. ව්‍යාජ ආත්ම හැඟීම ඇති කරන තෘෂ්ණාව සහ නොදැනුවත්කම මම අවසන් කර ඇත්තෙමි.

 ඉතින්, ඔබේ අර්ථයෙන්, මම තවදුරටත් මනුෂ්‍යයෙක් නොවෙමි - මක්නිසාද යත් “’මම”” ශරීරයට හෝ ආත්මයට ඇලී නොසිටිමි. එහෙත් “මම” දෙවියෙකු නොවෙමි, මන්ද “මම” සදාකාලික සාරයක් නොමැති බව කියා සිටින හෙයිනි.

මම අවදියෙන් සිටිමි. එහෙයින් බුද්ධ නම් වෙමි.

 

ප්ලේටෝ :

 "Republic" කෘතියෙහි මම විස්තර කරන්නේ ගුහාවක දම්වැල් දමා ඇති, සෙවනැලි පමණක් දකින මිනිසුන් ගැනයි. ඔවුන් සෙවනැලි යථාර්ථය ලෙස වරදවා වටහා ගනී. එක් අයෙකු පැන යයි, පිටත සැබෑ ලෝකය දකියි, අන් අයට උපකාර කිරීමට නැවත පැමිණේ.එහෙත් බොහෝ අයට පිටත ඇති සත්‍ය ගැන ඇත්තේ දෙගිඩියාවකි.

 නුවණැති ශ්‍රමනයනි , ඔබටත් එයම නොපෙනේද?”

 

බුදුන්වහන්සේ

“ඔබේ උපමාව උතුම් ය. දාර්ශනිකය, නමුත් මම මෙසේ කියමි:

 ගුහාව මනස තුළ ඇත. දම්වැල් අන් අය විසින් තබා නැත, නමුත් තෘෂ්ණාවෙන් සහ නොදැනුවත්කමෙන් ඔබ වෙලා ගෙන ඇත.සෙවණැලි යනු හුදෙක් ව්‍යාජ පෙනුම නොව, අපගේ ආශාවන් සහ බිය පිළිබඳ ප්‍රක්ෂේපණ වේ.

නිදහස් වන තැනැත්තා හුදෙක් ගුහාවෙන් පිටව යන්නේ නැත; ඔහු සෙවනැලි දමන ගින්න නිවයි. තෘෂ්ණාව සහ නොදැනුවත්කමේ ගින්න නිවා දැමූ විට, තවත් ගුහාවක් නැත, තවත් සෙවනැල්ලක් නැත, තවත් සිරකරුවෙක් නැත. මෙය පිබිදීමයි - නිවන යනු එයයි.

 

 දෙවන සංවාදය : දාර්ශනිකයන් සහ ඔවුන්ගේ අදහස්.

ප්ලේටෝ:

“ඔබ මායාව සහ පිබිදීම ගැන කතා කළා. එහෙත්,මට කුතුහලයක් තියෙනවා: ඔබේ දේශයේ මෙම අදහස් හැඩගැස්වූයේ කවුද? පයිතගරස්, සොක්‍රටීස් සහ මම කරන ආකාරයට ඔබ දේශයෙහි  විවාද කරන්නේ, උගන්වන්නේ සහ සත්‍යය සොයන්නේ කවුද?”

 බුදුන් වහන්සේ:

“ගංගා නදී තීරයේ , බොහෝ සොයන්නන් සිටිති. උදාහරණයක් ලෙස මහාවීර, දැඩි අවිහිංසාව, තපස් විනය සහ කර්මය පාලනය කිරීම උගන්වයි. සෑම ජීවියෙකුටම ආත්මයක් ඇති බවත්, විමුක්තිය ලැබෙන්නේ අත්හැරීම සහ තපස් තුළින් බවත් ඔහු පවසයි.

 එහෙත් මම සීමාවක් දකිමි: ඔහුගේ මාර්ගය පිරිසිදු හා විනයගරුක වුවද, එය අන්ත හා දැඩි ය. හුදෙක් අත්හැරීම හෝ චාරිත්‍රානුකූලව කටයුතු කිරීම විමුක්තියට හේතු නොවේ. එය තෘෂ්ණාව සහ නොදැනුවත්කම සම්පූර්ණයෙන්ම මුලිනුපුටා දමන්නේ නැත.

 අජිත කේසකම්බලි ආත්මය, නැවත ඉපදීම සහ කර්මය වැනි ඕනෑම උසස් නීතියක් ප්‍රතික්ෂේප කරයි. ඔහු උගන්වන්නේ පදාර්ථය පමණක් පවතින බවත්, විඥානය ශරීරය සමඟ මිය යන බවත්ය. ඔහුගේ ඉගැන්වීම නොගැඹුරු හා සැක සහිත ය, එය දුක් විඳීමේ ගැටලුව නොසලකා හරියි - මිනිසුන් තවමත් ආශාවෙන් හා බියෙන් සිරවී සිටිති.

 මක්ඛලි ගෝසාල දැඩි නියතිවාදය උගන්වයි: ඉරණම සියල්ල පාලනය කරයි, උත්සාහය අර්ථ විරහිත ය. ඔහුගේ දැක්ම තාර්කික නමුත් මාරාන්තික ය. එය මනස අසරණ කරයි, අවදි වීමට හෝ නිදහසේ මාවත තෝරා ගැනීමට නොහැකි වේ.නිදහස් කැමැත්ත එය ප්‍රතික්ෂේප කරයි.

 

ප්ලේටෝ:

“මගේ දේශයේ, පයිතගරස් ඉගැන්වූයේ සංඛ්‍යා යනු විශ්වයේ සමගිය බවත්, ආත්මය අමරණීය බවත්, පුනරුත්පත්තිය සදාචාරාත්මක දේවල් අනුව සිදුවන  බවත්ය. ඔහුගේ අනුගාමිකයන් විසින් ඇතිකරන ලද සහෝදරත්වය දැඩි, අද්භූත සහ සමහර විට අන්තවාදී වන අතර, නිශ්ශබ්දතාවය, චාරිත්‍රානුකූලභාවය සහ නිර්මාංශත්වය නිරීක්ෂණය කරයි. එය මහාවීර දර්ශනයට යම් සමානත්වයක් දරයි.

 සොක්‍රටීස් වීදිවල ඇවිද ගියේ දැනුම ඉල්ලා සිටි ඕනෑම අයෙකුගෙන් ප්‍රශ්න කරමිනි. ඔහුගේ ගුණධර්ම සහ සදාචාරාත්මක අවබෝධය අරමුණු කරගත් ප්‍රතිවිරෝධතා හෙළි කළේය. මගේ බොහෝ අදහස් මෙන්ම මාගේ ගුරුද ඔහුය.

 මම, ප්ලේටෝ, සදාකාලික ආකෘති ගවේෂණය කිරීමට සංවාද ලියමි - සමාජය ,අලංකාරය, යුක්තිය සහ යහපත්කම පිළිබඳ වෙනස් නොවන සත්‍යයන් සහ ආත්මය ගැන සිතමි.  තාවකාලිකව ශරීරය තුළ සිරවී සිටින ආත්මයන් ගැන විශ්වාස කරමි.. ආකෘති පිළිබඳ දැනුම පමණක් එය නිදහස් කරයි. ගුහාවේ උපමාව මායාව සහ යථාර්ථය දැන ගැනීමේ අරගලය ග්‍රහණය කරයි.”

 බුදුන් වහන්සේ:

පයිතගරස් සංඛ්‍යා සහ පුනරුත්පත්තියට ගරු කරයි, සොක්‍රටීස් ගුණධර්ම උගන්වයි, ඔබේ ස්වරූප සදාකාලිකයි - සියල්ල සත්‍යය අර්ධ වශයෙන් ආලෝකවත් කරයි.බුද්ධ වචනය ලෞකිකත්වයෙන් ඔබ්බට යයි. තෘෂ්ණාව සහ නොදැනුවත්කම මුලිනුපුටා දැමූ මාර්ගයක් මම උගන්වමි. එවිට ගුහාව, සෙවනැලි සහ දම්වැල් අතුරුදහන් වේ. මෙය නිවනයි.”

 

ප්ලේටෝ:

“ඉතින්, පයිතගරස්ගේ නිකාය දැඩි විනයකින් ජීවත් වන අතර, සොක්‍රටීස් නිමක් නැතිව ප්‍රශ්න කරන අතර, මම සදාකාලික ස්වරූප ගැන ලියන විට, ඔබ ප්‍රායෝගික දෙයක් පෙන්වා දෙයි: දුක් විඳීමෙන් මිදීම සහ එයට අනුගමනය කල යුතු මාර්ගය කුමක්ද?. දැනුම පමණක්, ආකෘති පවා, සත්වයා නිදහස් නොකරයිද ?”

 බුදුන් වහන්සේ:

“හරියටම. න්‍යාය මඟ පෙන්විය හැකිය, දර්ශනය ආලෝකවත් කළ හැකිය, නමුත් පුහුණුව සමග  සිහිකල්පනාව, සදාචාරාත්මක හැසිරීම, තීක්ෂ්ණ බුද්ධිය - කෙනෙකුව සම්පූර්ණයෙන්ම නිදහස් කරයි. බුදුන් එය මාධ්‍යම ප්‍රතිපදාවකින් දකියි. බුදුවරු එම මාර්ගය අටවැදෑරුම් ලෙස දාන ශිල භාවනා තුලින් පුහුණු කලයුතු බව කියා දෙයි.

මේ ආකාරයට  බුදුන් වහන්සේ දාර්ශනික මතවාද ප්ලේටෝ සමග බෙදා හදා ගනියි . තර්කයෙහි චතුස්කෝටිකය , ආගමක දර්ශනය සහ දාර්ශනිකයාගේ මෙහෙවර, මරණින් මතු ජීවිතය, සදාචාරය ආදී මාතෘකා ඔස්සේ දැනුම මෙහයවයි.මේ සංවාද අපි ඉදිරියේ කියවමු. මේ හිතළුව සැබෑවක්ම වී නම් බටහිර දර්ශනයේ ඇතිවන වෙනසක අපූරුව නිහඬවම දැනේවි.  

(මේ හිතලුවේ ඇති දාර්ශනික කාරණාවන් සහ ඓතිහාසික කරනු හැකිතරම් නිවැරිදිව සටහන් කරන්නට උත්සහ ගතිමි. වැරදි ඇත්නම් පෙන්වාදෙනු මැන. සියලු රූප  අන්තර්ජාලයෙන් සහ AI  ආධාරයෙනි.)